Vài ngày sau khi đọc xong tiểu thuyết này, tôi mới sắp xếp lại được suy nghĩ để viết cho nó một bài, chủ yếu là để tri ân thời gian mình dành cho cuốn sách. Theo dõi một đời người cần rất nhiều kiên nhẫn, và theo dõi sự xáo trộn thời gian suốt cả một đời người thì còn cần nhiều kiên nhẫn hơn. Audrey Niffenegger đưa tôi đâm vào những dòng thời gian khác nhau, từ 1991 đến 1989, từ 1989 đến 2006, từ 2006 ngược về 1991… một cách lộn xộn, bất ngờ, không thể đoán trước. Bởi chính nhân vật trong tiểu thuyết – Henry DeTamble, cũng chẳng thể quyết định được mình sẽ sống ở năm nào tiếp theo.

|Henry là một người du hành thời gian không-thể-kiểm-soát. Không thể kiểm soát tức là, anh không thể biết bao giờ mình sẽ du hành, sẽ du hành tới đâu, về năm bao nhiêu, bởi nó diễn ra rất ngẫu nhiên và đột ngột. Khi du hành, mọi thứ không thuộc về cơ thể sẽ tan biến, do vậy Henry thường xuyên xuất hiện trong trạng thái trần truồng và phải tìm mọi cách để có đồ ăn, quần áo, chờ đến khi được du hành ngược về hiện tại. Thế nên, anh sẽ có những cuộc gặp rất kì khôi, ví dụ như việc Henry năm ba sáu gặp Clare – vợ anh khi cô sáu tuổi, và trở thành người đồng hành với cô trong quá trình trưởng thành.

Về sau, Clare hai mươi tuổi, lớn lên với ký ức về Henry – người đàn ông đã ở bên cô suốt cả tuổi thơ, thoắt ẩn thoắt hiện với những chuyến du hành của anh, đã tìm thấy Henry năm hai tám, trẻ trung và điển trai, và vẫn chưa biết cô là ai, bởi chuyến du hành của anh tới cái năm cô sáu tuổi, lúc ấy vẫn chưa bắt đầu.

Người Vợ Du Hành Thời Gian đặt tình yêu các nhân vật vào thử thách ghê gớm của thời gian. Người ta chỉ yêu xa một, hai năm thôi có khi đã thấy khó, nhưng Henry và Clare không chỉ xa nhau về khoảng cách địa lý, mà còn phải xa nhau vì sự cách biệt về mặt thời gian. Mỗi khi Henry biến mất (tức nghĩa bắt đầu một chuyến du hành mới), Clare lại nhặt nhạnh quần áo anh để lại và lặng lẽ chờ người yêu mình trở về. Đôi khi cô chờ với sự thong thả, thoải mái, đôi khi cô đợi với sự lo âu, hoang mang. Bởi rằng cô không thể biết trong những chuyến du hành ấy, anh có thể gặp phải hiểm nguy gì. Một vụ cướp, một cuộc đọ súng, một trận ném bom, hoặc anh sẽ chết rét, chết khát trước khi tìm thấy người có thể giúp mình sống sót trước khi du hành lần nữa.

Henry dành gần như cả cuộc đời mình để chạy. Anh chạy khi bị cảnh sát đuổi, chạy khi bị người ta phát hiện, chạy khi thấy mình tỉnh dậy ở nơi xa lạ mà chẳng có lấy một manh áo quấn thân, chạy khi thấy mình đang rơi vào hiểm cảnh mà không thể làm gì khác ngoài kêu cứu.

Và Clare, vợ anh, cũng dành gần như cả cuộc đời để chờ.

Cô chờ chồng mình xuất hiện sau mỗi lần du hành. Có thể là vài phút. Có thể là một tiếng. Có thể vài ngày, thậm chí vài tháng hay vài năm. Clare chẳng bao giờ biết bao giờ Henry sẽ quay trở lại, và cũng bởi vậy nên, sự chờ đợi của cô thường gắn với cảm giác buồn bã và khát khao. Cô đã yêu anh từ khi còn là một đứa trẻ, và muốn tìm gặp chính anh trong dòng thời gian hiện tại của mình, kết hôn, sinh con, dành cả cuộc đời mình với anh.

Tình yêu của hai người nồng nhiệt, sâu sắc, chân thành và đẹp đẽ. Họ nhất quyết phải kết hôn với nhau, và phải có con với nhau, dù biết rằng có thể một ngày nào đó, Henry sẽ rời đi và không bao giờ quay về. Họ yêu, yêu và yêu, dù rằng Henry biết mình sẽ không bao giờ được thấy những nếp nhăn tuổi trung niên trên khuôn mặt xinh xắn của vợ mình. Tôi xúc động biết bao khi Clare muốn tặng Henry một đôi cánh, do vậy cô đã cố gắng tạo ra một tác phẩm riêng cho người cô yêu. Hay vào cái đêm tuyết rơi đầy trời, mọi người đang háo hức chuẩn bị đón năm mới, Henry được Gomez cõng trên vai, và họ nói chuyện với nhau. Và khi anh biết thời khắc đã đến, nhưng không muốn Clare của anh phải lẻ loi, nên anh đã đồng ý tổ chức một bữa tiệc để tất cả mọi người cùng đến.

Khi mọi chuyện được nối liền với nhau, sự việc xảy ra năm ấy, hoá ra cũng chính là nhân quả của năm này, khiến tôi sững sờ. Audrey Niffenegger đúng là một người viết tài tình và khéo léo. Tiểu thuyết khép lại với cuộc gặp gỡ cuối cùng mà Clare – người thực sự đã dành cả đời để đợi, thấy lại chồng mình khi anh đang tuổi trung niên. Dù chưa xem phim, nhưng tôi nghĩ cảnh này ắt phải xúc động lắm.

Nhưng cũng phải thành thật, Người Vợ Du Hành thời gian là một cuốn sách mà khi đọc, tôi cảm thấy rất mệt. Bản tiếng Việt dày 510 trang, nhưng phải đến khoảng 450 trang, tôi mới bắt đầu cảm nhận được sức nặng của câu chuyện. Song, khi tôi nghĩ rằng phần cuối này sẽ là một sự trả công xứng đáng cho những tối kiên trì ngồi đọc thì, tác giả lại tung ra tình tiết mà tôi ghét thậm: chuyện ngoại tình.

Dĩ nhiên, nếu chuyện ngoại tình ấy được viết một cách thuyết phục thì không có gì để bàn. Song chuyện ngoại tình trong tác phẩm này khiến tôi phải đặt câu hỏi rằng, tại sao tác giả muốn khắc họa một tình yêu vượt thời gian, một tình yêu sâu sắc, cao quý, mà còn để cho nhân vật của mình làm như vậy? Tôi đã thấy được rằng Clare cô đơn, nhớ nhung chồng mình thế nào rồi, tác giả không cần phải đẩy sự cô đơn ấy đến mức độ mà, cô ấy “yếu lòng”, vứt bỏ giá trị đạo đức để làm chuyện ấy với người yêu, rồi về sau là chồng của bạn mình. Ôi thật… tồi tệ. Cả hai người khiến tôi thất vọng khủng khiếp, như thể nỗi đau và nỗi khao khát của họ mới là nỗi đau và nỗi khao khát đáng chú ý, còn những người khác, nhất là vợ của người Clare ngoại tình, thì không đáng là gì. Tôi thấy thương Henry ghê gớm vì trong đêm tuyết hôm ấy, khi Gomez cõng anh, họ đã thực sự trở lại là những người bạn tốt.

Bài và ảnh của bạn Nguyễn Việt Hà